Urlop macierzyński oraz rodzicielski to prawa przysługujące każdemu rodzicowi, którzy zostali rodzicami biologicznymi lub przysposobili dziecko. Są one kluczowe zarówno dla zdrowia i dobrostanu dziecka, jak i dla zapewnienia odpowiednich warunków do opieki nad maluszkiem. Złożenie wniosku o urlop macierzyński i rodzicielski to formalność, która wiąże się z kilkoma istotnymi zasadami i terminami, które warto znać, aby móc w pełni wykorzystać przysługujące prawa i zapewnić sobie wsparcie finansowe w czasie urlopu.
1. Czas trwania urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego
Urlop związany z rodzicielstwem jest jednym z kluczowych uprawnień pracowników, którzy zostali rodzicami. Składa się on z dwóch głównych części: urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego.
Urlop macierzyński trwa zazwyczaj 20 tygodni, a jego długość może się zmieniać w zależności od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu. W przypadku urodzenia bliźniaków, trojaczków czy większej liczby dzieci, urlop macierzyński może wynosić odpowiednio 31, 33, 35 lub 37 tygodni. Takie zmiany mają na celu zapewnienie rodzicom dodatkowego czasu na opiekę nad kilkoma dziećmi.
Urlop rodzicielski to czas, który przysługuje po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, a jego długość wynosi 32 tygodnie w przypadku jednego dziecka lub 34 tygodnie w przypadku narodzin więcej niż jednego dziecka podczas jednego porodu. Zmiany w przepisach wprowadzone od kwietnia 2023 r. zwiększyły wymiar urlopu rodzicielskiego do 41 tygodni w przypadku narodzin jednego dziecka oraz do 43 tygodni w przypadku narodzin bliźniaków lub większej liczby dzieci.
Dodatkowo, rodzice, których dziecko posiada specjalne zaświadczenie tzw. „Za życiem”, mogą liczyć na 65 tygodni urlopu w przypadku urodzenia jednego dziecka, a 67 tygodni w przypadku narodzin więcej niż jednego dziecka. Warto zaznaczyć, że zmiany te mają na celu wspieranie rodziców dzieci z poważnymi problemami zdrowotnymi od samego początku ich życia.
2. Dodatkowy urlop dla rodziców dzieci urodzonych przedwcześnie
Kolejną istotną zmianą w przepisach, która została uchwalona 27 listopada 2024 roku, jest wprowadzenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego dla rodziców dzieci urodzonych przedwcześnie lub z niską masą urodzeniową. Przepisy te wprowadzają tzw. system „tydzień za tydzień”, który umożliwia rodzicom korzystanie z dodatkowego urlopu w zależności od liczby tygodni, jakie dziecko spędziło w szpitalu po narodzinach.
Wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego zależy od stanu zdrowia dziecka i jego pobytu w szpitalu. W przypadku dzieci urodzonych przed 28. tygodniem ciąży lub ważących mniej niż 1000 g, rodzice będą mogli liczyć na do 15 tygodni dodatkowego urlopu. Jeśli dziecko urodziło się między 28. a 36. tygodniem ciąży i wymagało hospitalizacji do 8. tygodnia życia, dodatkowy urlop wyniesie do 8 tygodni. Ponadto, jeśli dziecko urodziło się po 37. tygodniu ciąży, ale wymagało hospitalizacji przez co najmniej 2 kolejne dni w okresie od 5. do 28. dnia po porodzie, rodzice będą mogli skorzystać z dodatkowego urlopu w wymiarze tygodnia za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu.
3. Kiedy należy złożyć wniosek o urlop macierzyński i rodzicielski?
Złożenie wniosku o urlop macierzyński nie jest obligatoryjne, ponieważ ten urlop przysługuje pracownicy z mocy prawa od dnia porodu. Przepisy Kodeksu pracy nakładają jednak obowiązek złożenia wniosku o urlop rodzicielski w terminie 21 dni od dnia porodu. Termin ten jest kluczowy, ponieważ wpływa na wysokość przyznanego zasiłku macierzyńskiego.
Jeśli wniosek o urlop rodzicielski zostanie złożony w ciągu tych 21 dni, pracownik otrzyma zasiłek macierzyński w wysokości 81,5% podstawy wymiaru zasiłku przez cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Warto jednak wiedzieć, że za część urlopu rodzicielskiego, która przypada na drugiego rodzica, zasiłek wynosi tylko 70% podstawy wymiaru zasiłku.
Jeżeli pracownica nie wykorzysta pełnej kwoty zasiłku macierzyńskiego w wysokości 81,5% (na przykład nie wykorzysta dni urlopu w pierwszym roku życia dziecka), będzie mogła wystąpić o jednorazowe wyrównanie do 100% podstawy wymiaru zasiłku. Jest to szczególnie istotne, jeśli z różnych powodów rodzice zdecydują się na zmiany w podziale urlopu.
4. Wzór wniosku o urlop macierzyński i rodzicielski
Wniosek o urlop macierzyński i rodzicielski jest dokumentem, który musi zawierać kluczowe informacje o pracowniku, pracodawcy oraz dziecku. Zasadniczo w formularzu należy uwzględnić:
- Dane pracownika – imię, nazwisko, numer PESEL, adres.
- Dane pracodawcy – nazwa firmy, adres, dane kontaktowe.
- Imię i nazwisko dziecka oraz data urodzenia.
- Okres urlopu – dokładne daty rozpoczęcia i zakończenia urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego.
- Oświadczenie dotyczące tego, czy drugi rodzic będzie korzystał z urlopu rodzicielskiego.
W przypadku, gdy drugi rodzic nie będzie ubiegał się o urlop rodzicielski, pracownik powinien zaznaczyć odpowiednią deklarację w formularzu, co ma wpływ na wysokość świadczeń i podział urlopów.
5. Podsumowanie
Złożenie wniosku o urlop macierzyński i rodzicielski jest kluczową czynnością, która nie tylko zapewnia odpowiednią opiekę nad dzieckiem, ale także gwarantuje pracownikowi prawo do zasiłku macierzyńskiego. Terminowe złożenie wniosku, zwłaszcza o urlop rodzicielski, ma istotne znaczenie dla wysokości świadczeń. Warto dobrze zapoznać się z obowiązującymi przepisami, aby móc w pełni skorzystać z przysługujących uprawnień. Wspieranie pracowników w tak ważnym okresie ich życia jest nie tylko obowiązkiem pracodawcy, ale i kluczowym elementem polityki państwa na rzecz rodziny.
